Bệnh u tiền liệt tuyến bao gồm cả tăng sản lành tính tiền liệt tuyến và ung thư tiền liệt tuyến. Khi chất lượng cuộc sống ngày càng được nâng cao, tuổi thọ của con người tăng lên, vấn đề về các bệnh u tiền liệt tuyến thu hút sự quan tâm không chỉ ngành y tế mà còn cả toàn xã hội.
Bài viết sau đây sẽ giới thiệu cho bạn về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa bệnh u tiền liệt tuyến một cách chính xác nhất.
1. Bệnh u tiền liệt tuyến là gì?
Tiền liệt tuyến nằm dưới bàng quang và bọc sau niệu đạo, dài khoảng 2.5cm, nặng 16-20g, vừa có chức năng của tuyến ngoại tiết vừa có chức năng của tuyến nội tiết.
Tuyến này tiết và dự trữ dịch, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và giúp tinh trùng di chuyển dễ dàng trong hệ sinh dục nam. Ngoài ra, tuyến còn kiểm soát nước tiểu và hoạt động của cơ vòng, điều phối dòng chảy nước tiểu và tinh dịch một cách hợp lí.
Tiền liệt tuyến có cấu tạo khoảng 70% là mô tuyến và 30% là lớp đệm mô sợi cơ. Được bọc bởi lớp vỏ gồm sợi cơ trơn, collagen và elastin. Ở đáy tuyến tiền liệt, các sợi dọc detrusor đan xen với lớp mô sợi cơ của lớp vỏ.
Thể lành tính của bệnh u tiền liệt tuyến là tăng sản lành tính tuyến tiền liệt hay còn có tên gọi khác là u xơ tiền liệt tuyến, phì đại tiền liệt tuyến. Gồm tăng sản tế bào tổ chức đệm và hoặc tế bào tổ chức tuyến. Tạo thành nhân hình tròn hoặc bầu dục. Triệu chứng bệnh tùy thuộc vào kích thước khối u và mức độ chèn ép vào đường niệu.
Thể ác tính là ung thư tuyến tiền liệt. Đây là căn bệnh phổ biến thứ 12 trong các bệnh ung thư thường gặp ở nam giới và có xu hướng ngày càng tăng. Là sự phát triển ác tính, nhanh của các tế bào tuyến và tế bào đệm, không có ranh giới rõ ràng, xâm lấn xưng quanh và di căn theo đường máu và bạch huyết.
2. Nguyên nhân gây bệnh u tuyến tiền liệt
Tuổi
Bệnh u tiền liệt tuyến và tuổi tác có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Ở nam giới trên 50 tuổi, Testosteron giảm, nồng độ estrogen tăng, làm tăng tính nhạy cảm của Dihydrotestosteron mà gây bệnh. Mặt khác, độ tuổi càng cao, tính đặc hiệu của PSA càng tăng, giúp dễ dàng chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt.
Nội tiết tố
Cơ thể nam giới có 95% testosteron được tiết ra từ tinh hoàn, chuyển thành Dihydrotestosteron (DHT). DHT tác động lên tế bào mô đích theo cơ chế hoạt hóa gen, kiểm soát sự sinh trưởng và biệt hóa của tế bào mô tuyến, mô đệm của tiền liệt tuyến, gây bệnh tăng sản lành tính tuyến tiền liệt.
Do hooc-môn
Lượng Estrogen ở nam giới trên 50 tuổi tăng do tỷ lệ Testosteron giảm, Estrogen kích thích sự sinh trưởng của tuyến tiền liệt. Tuy nhiên với lượng Estrogen liều cao, sẽ có tác dụng ngược lại, ức chế sự phát triển của tuyến này. Prolactin kích thích sự sinh trưởng của tuyến tiền liệt.
Ngoài ra, hooc-môn LH kiểm soát lượng Testosteron, tham gia vào quá trình điều hòa Testosteron, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của tuyến tiền liệt.
Di truyền từ gia đình
Nếu trong gia đình có người thân (bố hoặc anh em trai) mắc bệnh u tiền liệt tuyến thì nguy cơ mắc bệnh cao cấp 2-3 lần.
Ngoài ra, theo một số nghiên cứu mới đây, yếu tố chủng tộc, dân di cư, thể tích tuyến tiền liệt, các yếu tố kích thích (thói quen đi tiểu, xuất tinh…) cũng ảnh hưởng đến tuyến tiền liệt, trở thành nguy cơ gây bệnh.
3. Triệu chứng, dấu hiệu nhận biết bệnh u tiền liệt tuyến
Bệnh u tuyến tiền liệt dù thể lành tính hay ác tính thì cũng có những triệu chứng rối loạn tiểu tiện do kích thước khổi u phát triển chèn ép vào đường tiểu. Bao gồm các dấu hiệu:
- Tiểu rắt:
Bệnh nhân đi tiểu liên tục nhiều lần, lượng ít, ban đầu thường vào ban đêm, sau cả ngày lẫn đem.
Tiểu khó, tia nước tiểu yếu, nhỏ, có khi không thành tia mà nhỏ giọt.
- Bí tiểu:
có thể xuất hiện cấp tính hoặc từ từ thành mạn tính, cơ chế là do các thùy của tuyến tiền liệt phát triển, làm tắc đường tiểu, gây các tổn thương kèm theo như nhiễm trùng, xung huyết…
Hoặc do tác động của hệ thần kinh giao cảm, làm căng các sợi cơ của niệu đạo, bao cơ tuyến tiền liệt, đồng thời làm suy giảm chức năng cơ bàng quang, bàng quang giảm chức năng co bóp, không thể tống được nước tiểu ra ngoài.
- Đái buốt:
Đây là hiện tượng mà người bị sẽ có cảm giác đi tiểu đau, nóng rát, như kim châm dọc đường niệu đạo.
- Đái máu:
Là triệu chứng xuất hiện khi có nhiềm trùng đường niệu, rất thường gặp
-Bên cạnh những triệu chứng rối loạn tiểu tiện, bệnh nhân còn có những biểu hiện toàn thân như mệt mỏi, sốt cao hoặc sốt nhẹ, đau nhức toàn thân, ăn ngủ kém. Ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt và tinh thần.
Ngoài những triệu chứng trên, bệnh ung thư tuyến tiền liệt còn có thêm các dấu hiệu lan tỏa khác. Mức độ lan tỏa tùy thuộc vào giai đoạn bệnh, liên quan đến độ biệt hóa u. Thường gặp nhất là đau tầng sinh môn, đau xương, xuất tinh ra máu, suy thận, phù nề, thiếu máu và di căn đến các bộ phận khác.
4. Biến chứng của bệnh u tiền liệt tuyến
Bệnh u tiền liệt tuyến nếu không phát hiện và điều trị kịp thười, bệnh sẽ phát triển nặng theo thời gian gây những hậu quả nghiêm trọng. Nhất là trong trường hợp ung thư tiền liệt tuyến. Để lại nhiều biến chứng, có thể kể tên sau đây:
Bí tiểu cấp
Là biến chứng thường xuất hiện sớm nhất của các bệnh u tiền liệt tuyến. Do sự phát triển của khối u, các tiểu thùy tuyến quá phát trèn em vào đường niệu, có thể xảy ra bí tiểu hoàn toàn.
Nhiềm trùng đường tiểu
Là một biến chứng thường gặp, ngoài những biểu hiện rối loạn tiểu tiện còn kết hợp với hội chứng nhiềm trùng, là nguyên nhân khó chịu khiến bệnh nhân bắt buộc phải đi thăm khám.
Sỏi bàng quang
Tình trạng tắc nghẽn đường niệu kéo dài do sự phát triền của các thùy tuyến tiền liệt chèn ép lên. Kết hợp với ảnh hưởng cơ trơn bàng quang co bóp kém, nước tiểu không được tống hết ra ngoài, tồn đọng lại lâu ngày sinh cặn và tạo sỏi.
Tổn thương thận
Do áp lực trong bàng quang cao, gây hại cho thận hay do nhiễm trùng tiết niệu từ bàng quang, niệu đạo tiếp cận thận làm ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động của thận.
Ung thư lây lan
Bệnh ung thư tiefn liệt tuyến nếu không phát hiện và chẩn đoán chính xác, có thể lây lan sang xung quanh và di căn theo đường máu, bạch huyết đến các cơ quan, tổ chức khác.
Các bệnh nam khoa
Các bệnh u tuyến tiền liệt nếu không được điều trị sẽ ảnh hưởng đến quá trình xuất tinh, di chuyển của tinh dịch, ảnh hưởng đến chất lượng tình dục và sinh lí nam. Là nguyên nhân của rất nhiều bệnh lí nam khoa như xuất tinh sớm, rối loạn cương dương…
5. Phương pháp điều trị bệnh u tuyến tiền liệt
Phương pháp sử dụng thuốc Đông Y
Bệnh u tiền liệt tuyến ngày nay được điều trị hiệu quả bằng phương pháp y học cổ truyền, thuộc chứng long bế. Tùy từng triệu chững thể bệnh mà có những phương thuốc điều trị khác nhau.
- Bài thuốc 1: Bát chính tán
Tác dụng: Cụ thể các trường hợp tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu khó…có thể dùng bài Bát chính tán với tác dụng thanh nhiệt lợi thấp, thông lâm hóa trọc.
Chuẩn bị và thực hiện: Cù mạch 12g, Mộc thông 12g, Xa tiền tử 10g, Biển súc10g, Hoạt thạch 08g, Đăng tâm 08g, Chi tử 06g, Đại hoàng 06g, Cam thảo 04g, sắc uống ngày 01 thang, chia sáng chiều.
- Bài thuốc 2: Tri bá địa hoàng hoàn gia giảm
Tác dụng: Trường hợp bệnh u tiền liệt tuyến kèm hoa mắt chóng mặt, rối loạn chức năng sinh dục, đau tức vung hội âm…có thể dùng bài Tri bá địa hoàng hoàn gia giảm.
Chuẩn bị và thực hiện:Tri mẫu 10g, Hoàng bá 9g, Đan bì 12g, Tỳ giải 12g, trạch tả 9g, Hoài sơn 12g, Sơn thù 10g. Sắc ngày 01 thang, uông sáng chiều.
- Bài thuốc 3: Hoàng liên giải độc thang gia giảm
Tác dụng: Nếu nhiễm khuẩn tiết niệu sốt cao, tiểu máu, tiểu mủ, nóng rát âm hộ, có thể dùng bài Hoàng liên giải độc thang gia giảm với tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiết tả thông lâm.
Chuẩn bị và thực hiện: Hoàng liên 12g, Hoàng bá12g, Hoàng cầmn 12g, Chi tử 08g, sắc uống ngày 01 tháng.
- Bài thuốc 4:
Bàng quang tắc nghẽn không thông, đau bụng dưới, đau quằn quại, có thể sử dụng các vị Đại hoàng, Mang tiêu, Sinh địa, Đào nhân, Biển súc, Cù mạch sắc uống.
Phương pháp điều trị sử dụng thuốc nam
- Ngoài ra, các vị thuốc nam cũng được dân gian ưa chuộng sử dụng, với đặc tính thân thuộc dễ tìm, an toàn mà đem lại hiệu quả cao. Ví dụ:
- Sử dụng các vị thuốc tác dụng thanh nhiệt, giải độc như râu ngô, rau má, vỏ dưa hấu, vỏ bí xanh…
- Các vị thuốc lợi tiểu như rau diếp cá, mã đề nước, atiso đỏ
- Bên cạnh đó, trinh nữ hoàng cung, náng hoa trắng là các vị thuốc nam điều trị bệnh ung thư tiền liệt tuyến được dân gian sử dụng hiệu quả.
6. Cách phòng ngừa bệnh u tiền liệt tuyến
Để phòng ngừa các bệnh u tiền liệt tuyến, cần có chế độ ăn và rèn luyện phù hợp, ngăn ngừa rối loạn sinh trưởng của tuyến và ung thư.
- Ăn nhiều sản phẩm từ thực vật như: cà chua, đậu nành, dưa hấu, trà xanh, tỏi, ngũ cốc và rau quả. Uống nhiều nước.
- Hạn chế căng thẳng quá mức, tránh để xảy ra áp lực công việc, gia đình.
- Tập thể dục thường xuyên, tăng cường sức khỏe, cải thiện lưu thông máu, ngăn ngừa ung thư.
- Kiểm tra sức khỏe định kì, giúp phát hiện bệnh sớm, nhất là trường hợp tầm soát ung thư.
- Sinh hoạt tình dục hợp lí, đều đặn.
- Điều trị triệt để các bệnh lí về đường tiết niệu, sinh dục như viêm niệu đạo, viêm tinh hoàn, viêm bàng quang…
Bài viết trên đây đã cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản về hai bệnh u tiền liệt tuyến là tăng sản lành tính tuyến tiền liệt và ung thư tiền liệt tuyến. Hy vọng bạn đã nắm được phần nào về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa 2 bệnh này để bảo vệ tốt sức khỏe gia đình và bản thân mình.
Lưu ý: Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không nên áp dụng khi không có sự hướng dẫn và sử dụng từ bác sĩ.
