Nhiều người có thể đã mắc bệnh zona, đặc biệt, bệnh sẽ phát tác sau khi người bệnh bị thủy đậu hoặc nhiễm HIV/AIDS…Nó thường gây rối loạn ở da và thần kinh, bệnh có thể gây biến chứng như đau dây thần kinh sau zona – một loại khó điều trị nhất. Bệnh zona hạch gối là một trong các thể zona đặc biệt, nó có thể gây biến chứng nghiêm trọng như tàn tật nếu không điều trị kịp thời.
Khái niệm
Bệnh zona hạch gối là một dạng bệnh do virus varicella zoster gây ra – một loại gây ra bệnh thủy đậu trước đó.
Đây là phần bùng phát thứ cấp của virus gây thủy đậu khi cơ thể của bệnh nhân bị suy kiệt hay giảm sức đề kháng. Bệnh này được đặt tên là hội chứng Ramsay Hunt hay herpes zoster oticus.
Bệnh có thể gây nặng và dễ để lại di chứng đáng tiếc nếu không kịp thời điều trị các biến chứng. Người bệnh phải được điều trị càng sớm thì chức năng hồi phục các biến chứng càng cao. Bệnh dễ phát ở người già, trẻ nhỏ do miễn dịch kém, khi phát hiện bệnh cần được nghỉ ngơi để chăm sóc và có phác đồ điều trị đúng cách.
Nguyên nhân
Bệnh zona hạch gối không phải là một bệnh nhiễm trùng, đó là sự bùng phát thứ cấp của virus gây thủy đậu. Tuy bệnh thủy đậu đã rút lui nhưng virus varicella zoster còn tồn tại bất biến ở dạng ngủ đông ở hạch rễ lưng của thần kinh tủy sống, bị ức chế bởi hệ miễn dịch.
Khi hệ miễn dịch bị ức chế, virus có thể phát triển thành dạng hoạt động, từ sừng sau tủy sống, gây tổn thương viêm dọc lộ trình của dây thần kinh tủy sống ra da.
Ngoài ra, các tế bào thần kinh cảm giác ngoại biên sau khi bị tổn thương sẽ có ngưỡng hoạt động thấp hơn và đáp ứng mạnh hơn.
Các kích thích này khiến người bệnh bị rối loạn cảm giác đau, các neurone vận động dễ bị ảnh hưởng và vùng dễ thương tổn thương nhất là vùng dây thần kinh mặt.
Triệu chứng- dấu hiệu
Bệnh zona hạch gối với các triệu chứng, tổn thương cơ bản là mụn nước, bọng nước được tập trung thành từng đám trên nền da đỏ thường khu trú vùng má mặt, vùng quanh tai.
Phía trên vành tai, bên trong ống tai, nó cũng có thể lan đến vùng dưới mắt, vùng thái dương. Trước khi có những triệu chứng như mụn nước, thường có nóng bỏng và đau nhức tai, dưới da.
Một số triệu chứng kèm theo như rối loạn cảm giác 2/3 trước của lưỡi, nặng tai, ù tai thậm chí có thể gây điếc.
Đối với những người bệnh nặng, người già, suy giảm hệ miễn dịch có thể gây tổn thương dây thần kinh số VII, ngoại biên gây liệt ½ mặt ngoại biên cùng bên với bên zona.
Đôi khi, bệnh lan rộng lên mắt còn có nguy cơ gây viêm màng tiếp hợp, viêm đồng tử, viêm giác mạc, teo gai thị và đặc biệt gây mù.
Một số biến chứng của bệnh zona hạch gối:
- Cử động bất thường ở mặt
Virus gây tổn thương nghiêm trọng thần kinh mặt, thần kinh tái phát triển bị sai vị trí, các đáp ứng của dây thần kinh không phù hợp như chảy nước mắt khi bệnh nhân cười, nói chuyện hay nhai, chợp mắt.
- Tổn thương mắt
Bệnh zona hạch gối làm liệt thần kinh mặt khiến mắt ở bên bị tổn thương nhắm không kín, giác mạc mắt có thể bị tổn thương.
- Tác hại thần kinh
Loại virus này có thể gây tổn thương đến các thần kinh khác hoặc xâm nhập vào não, tủy sống khiến người bệnh có thể bị viêm màng não, viêm não virus.
Đau nhức thần kinh sau zona xảy ra do tổn thương các sợi thần kinh dẫn truyền còn khiến người bệnh bị đau đớn kéo dài sau này mặc dù đã khỏi bệnh.
Phương pháp điều trị
Đông y:
- Thể thấp nhiệt
Công dụng: Người bệnh zona hạch gối có những dấu hiệu như vùng tổn thương màu đỏ, mụn nước tụ lại, chất nước trong vỡ ra hoặc lở loét, đau nhức…
Nguyên liệu: Người bệnh có thể trị theo đơn thanh hóa thấp nhiệt, lương huyết giải độc với bài thuốc Ý Nhân Xích Đậu Thang gia giảm với các vị thuốc Ý dĩ nhân, Xích tiểu đậu đều 15g, phục linh bì, ngân hoa, đại phu tử, sinh địa đều 12g, xa tiên tử, xa tiền thảo, xích thược, mã xỉ hiện đều 10g, cam thảo 6g, hoặc hương bội lan đều 9g.
Cách dùng: Người bệnh có thể sắc uống theo ngày.
- Thể nhiệt độc:
Thể này người bệnh sẽ xuất hiện những vùng da bị tổn thương màu đỏ, có thể có nốt ban có nước mọc gom một chỗ hoặc giống như dải khăn họng khô, miệng đắng, nước tiểu vàng và táo bón, lưỡi đỏ, mạch Huyền Sác…
Nguyên liệu: Họ sẽ phải điều trị thanh nhiệt tả hỏa, giải độc, chỉ thống với bài thuốc Đại Thanh Liên Kiều Thang gia giảm gồm các vị đại thanh diệp, huyền sâm, quán chúng, hoàng cầm đều 9g, liên kiều, ngân hoa, sinh địa đều 12g, mã xỉ hiện 12-15g, đơn bì (sao), xích thược đều 6g, lục đậu y 15-30g
Cách dùng: Sắc nước uống hằng ngày
- Thể khí trệ huyết ngưng
Bệnh thường gặp ở người lớn tuổi, sau khi vết thương tổn dần biến mất nhưng vẫn đâu, đêm về không ngủ được, tâm phiền, lưỡi đỏ hoặc đỏ tối, ít rêu hoặc rêu trắng nhạt, mạch Tế Sáp…
Các vị thuốc gồm kinh linh tử, uất kim, tử thảo căn đều 9g, huyền hồ sách 6-9g, sài hồ (tẩm dấm), thành bì đều 6g, bạch thược (sao), đường quy đều 12g, ty qua lạc 10g nhằm trị thư can lý khí, thông lạc, chỉ thống.
Cách dùng: Các vị thuốc trộn chung rồi sắc với nước uống
- Thể can kim uất nhiệt
Người bệnh zona hạch gối sẽ xuất hiện nốt ban đỏ, có nước, mặt bóng căng và đau như lửa đốt, miệng khát, dễ nóng nảy, ăn không ngon, táo bó, tiểu vàng đậm, chất lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch Huyền, Hoạt, Sác…
Bài thuốc nhằm trị thành nhiệt lợi thấp, giải độc, chỉ thống với bài Long Đờm Tả Can Thang gia giảm gồm long đờm thảo (rượu sao) 12g, hoàng cầm 8g, trạch tả 8g, mộc thông 8g, đương quy (rượu sao) 8g, cam thảo 2g; chi tử (rượu sao) 12g, xa tiền tử 6g, sài hồ 8g, sinh địa hoàng 8g…
Bài thuốc này có thể gia giảm một số vị thuốc khác như phát ở đầu mặt thêm cúc hoa, tay vai thêm khương hoạt, khương hoàng, chân thêm ngưu tất, độc hoạt, có bội nhiễm, nhiễm độc thịnh thêm nhân hoa, bồ công anh, thạch cao….
Cách dùng: sắc chung các vị thuốc với nước để uống
- Thể tỳ hư thấp trệ
Các vị thuốc gồm bạch truật 8g, cam thảo 4g, hậu phác 8g, hoạt thạch 8g, mộc thông 8g, nhục quế 4g, phòng phong, sơn chi, thương truật, trạch tả, trần vì, trư linh, xích linh đều 8g, có thể thêm kim ngân hoa, bồ công anh để giải độc, huyết hồ hoạt huyết, hành khí chỉ thống.
Bài thuốc này cho người bệnh bị sắc ban chẩn nhạt, không tươi, mụn nước dày, có thủy bào lớn, loét chát nước thì đau nhẹ, miệng không khát hoặc khát mà không thích uống nước, mạch Trầm Hoạt…
Cách dùng: sắc chung các vị thuốc với nước để uống
- Thể khí trệ huyết ứ
Bài thuốc cho người bệnh zona hạch gối với các vị thuốc gồm đương qui 12g, sinh địa 8g, ngưu tất 12g, hồng hoa 8g, cát cánh 8g, cam thảo 6g, địa long 8g, tang bạch bì đều 15g, sài hồ 12g, chỉ sác 6g, xuyên khung 8g, xích thược 12g, xuyên bối 8g, ma hoàng đều 12g, đào nhân 20g. bạn có thể thêm huyền hồ, nhũ hướng, mộc dược, đan sâm nếu đâu nhiều; táo bón thêm đại hoàng, người cao tuổi cơ thể hư yếu thêm hoàng kỳ, đảng sâm…
Cách dùng: sắc chung các vị thuốc với nước để uống
Nam y:
- Đắp ngoài
Bệnh zona hạch gối có thể được chữa bằng một số cây đắp ngoài như mủ cây cỏ sữa chấm vào nốt zona hay giã nhỏ đắp vào vùng da bị tổn thương, tác dụng hết đau nhức và chỉ vài ngày là lành.
Hoặc người bệnh có thể dùng một ít cam thảo đất, rửa sạch, giã nhỏ cây cỏ sữa đắp lên vùng da trong vài ngày; lá cây xạ can 5-10 lá, rửa sạch, giã nhỏ đắp vào vùng da bị tổn thương vài ngày là khỏi.
- Thuốc uống
Cây cam thảo đất: Chữa bệnh zona hạch gối bằng cây cam thảo đất vì cây có vị ngọt đắng, tính mát với tác dụng bổ tỳ, nhuận phế, thanh nhiệt, giải độc, giải khát.
Bạn dùng 10-12g khô (20-40 tươi) để sắc uống. Ngày nay, các nhà khoa học còn chỉ ra rằng, nó chứa hoạt chất Amellin dùng điều trị: đái tháo đường, thiếu máu, albumin niệu, centon niệu, viêm võng mạc….
Cây cỏ sữa: Cây có tính kháng lỵ amip và kháng khuẩn, hạ đường huyết, nó có vị chua, the, tính mát với tác dụng thanh nhiệt, giải độc, chữa lỵ, phòng ngừa, thông sữa…Người bệnh có thể dùng 10-20 g (khô) để sắc uống.
Cách phòng ngừa bệnh
Tiêm văcxin
Vacxin phòng ngừa zona chỉ dành cho người lớn nhưng đối với trẻ em vacxin phòng ngừa bệnh thủy đậu là một phương pháp vừa chống được thủy đậu vừa chống bệnh zona hạch gối.
Cung cấp đầy đủ dưỡng chất trong bữa ăn
Các loại thực phẩm giàu vitamin hay các chất dinh dưỡng giúp cơ thể nâng cao sức đề kháng có thể chống lại các loại virus, vi khuẩn xâm nhập và hạn chế tình trạng các loại virus, vi khuẩn có trong cơ thể thức dậy.
Tránh xa nguồn bệnh
Trong môi trường công cộng, nếu phát hiện những trường hợp nghi mắc bệnh cần tránh tiếp xúc.
Vệ sinh cá nhân
Vệ sinh cá nhân sạch sẽ, rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc có nguy cơ tiếp xúc vào nguồn bệnh.
Tập thể dục
Nếu bạn tập thể dục thường xuyên vừa tạo sự khỏe khoắn, dẻo dai cho cơ thể mà còn nâng cao sức đề kháng, chống lại sự xâm nhập của các virus, vi khuẩn.
Bệnh zona hạch gối cần điều trị sớm trong vòng 72 giờ đầu sẽ có khả năng khỏi hẳn mà không để lại biến chứng nhưng nếu phát hiện bệnh quá muộn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như liệt thần kinh mặt, gây tổn thương đến các dây thần kinh hoặc xâm nhập vào não…
Như vậy, bạn cần có những biện pháp để phòng tránh căn bệnh này hoặc có những điều trị chính xác, kịp thời nhất để bệnh có thể được chữa trị dứt điểm.
Lưu ý: Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không nên áp dụng khi không có sự hướng dẫn và sử dụng từ bác sĩ.
