Bệnh chân tay miệng – Một bệnh xuất hiện ở trẻ nhỏ vào mùa hè. Các bậc phụ huynh cần chủ động tìm hiểu giúp phòng ngừa và chăm sóc cho trẻ dễ dàng hơn. Bài viết sẽ cung cấp tới các bạn những thông tin như tay chân miệng là gì, nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và cách phòng ngừa của bệnh.
1. Bệnh chân tay miệng là gì?
Bệnh chân tay miệng là bệnh rất hay gặp ở trẻ em đặc biệt là trẻ em dưới 10 tuổi, bệnh tuy không nguy hiểm nhưng có tốc độ lây lan nhanh chóng. Ở độ tuổi này, trẻ có hệ miễn dịch còn non yếu, các bậc phụ huynh không được chủ quan trong việc phòng ngừa và điều trị cho các bé. Đôi khi, người lớn cũng có thể mắc căn bệnh này.
Bệnh thường xuất hiện và bùng phát vào mùa xuân, hè và thu, khi thời tiết giao mùa các virus dễ dàng sinh sôi và gây bệnh, cơ thể khi giao mùa cũng có sức miễn dịch kém nên dễ bị các virus xâm nhập. Bệnh lý này có thể biến chứng thành viêm màng não hoặc viêm não, viêm cơ tim hay phù phổi, nếu không được chữa trị kịp thời sẽ nguy hại tới tính mạng.
2. Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh gây ra do nhiễm virus thuộc nhóm đường ruột và thường là virus Coxsackie A16 và virus đường ruột tuýp 71 (EV71). Tuy nhiên, virus EV71 làm cho bệnh nặng thêm với các biến chứng khó có thể lường trước và khiến trẻ gặp nguy hiểm, đặc biệt có thể dẫn tới tử vong.
Bệnh chân tay miệng xuất hiện khắp nơi trên thế giới và trong những năm gần đây, virus EV71 thường gây bệnh ở những nước Đông Nam Á. Các tỉnh thành ở Việt Nam hầu hết đều có thể mắc căn bệnh này, các tỉnh thành ở phía Nam thường mắc vào tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12.
Virus gây bệnh có thể chứa trong dịch tiết mũi, họng… vì lây qua đường hô hấp nên nếu người bệnh bị ho, hắt hơi sẽ khiến bệnh lây lan nhanh hơn.
3. Triệu chứng – dấu hiệu nhận biết bệnh
Bệnh chân tay miệng chia thành 4 giai đoạn chính, mỗi giai đoạn ai có những triệu chứng và dấu hiệu nhận biết khác nhau như sau:
Giai đoạn ủ bệnh
Giai đoạn này thường diễn ra trong quá trình từ 3-7 ngày, người bệnh vẫn có các biểu hiện bình thường nên người thân khó phát hiện ra những điều khác thường để có thể điều trị kịp thời ngay từ giai đoạn này.
Giai đoạn khởi phát
Sau khi ủ bệnh xong, người bệnh sẽ có những triệu chứng ban đầu trong vòng 1-2 ngày với các dấu hiệu như sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy vài lần trong ngày. Tuy nhiên, những dấu hiệu này rất khó để phân biệt với những căn bệnh thông thường, nếu không có những xét nghiệm thì thông thường sẽ điều trị theo hướng cảm cúm hoặc tiêu chảy. Đôi khi việc tự chữa trị sẽ làm bệnh nặng thêm và gây ra các biến chứng nguy hiểm.
Giai đoạn toàn phát
- Giai đoạn này của Bệnh chân tay miệng có thể kéo dài từ 3-10 ngày với nhiều dấu hiệu khác nhau như:
- Loét miệng với những vết loét đỏ hay phỏng nước có đường kính 2-3 mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi gây đau miệng, bỏ ăn, bỏ bú, tăng tiết nước bọt.
- Ở các lòng bàn tay, lòng bàn chân hay gối, mông sẽ xuất hiện những nốt phát ban dạng phỏng nước những nó chỉ tồn tại trong khoảng thời gian ngắn (dưới 7 ngày), sau khi xẹp nước sẽ để lại những vết thâm và rất ít khi gặp các trường hợp loét hay bội nhiễm.
- Nếu trong giai đoạn này trẻ có những biểu hiện như sốt cao và nôn thì nguy cơ có những biến chứng gây nguy hiểm.
- Một số biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp sẽ xuất hiện sớm từ ngày 2 đến 5 ngày của bệnh.
Giai đoạn lui bệnh
Sau khi trẻ đã phát hết những triệu chứng thì sẽ hồi phục hoàn toàn trong vòng 3-5 ngày.
Đôi khi, bệnh sẽ tiến triển nhanh và có các dấu hiệu biến chứng nặng như suy tuần hoàn, suy hô hấp hay hôn mê dẫn đến tử vong.
4. Phương pháp điều trị bệnh
Nếu trẻ không may bị Bệnh chân tay miệngthì các bậc phụ huynh cũng có thể lựa chọn những phương pháp điều trị khác nhau như:
Đông ý
Các bậc phụ huynh có thể đưa trẻ tới khám tại các phòng khám đông y, tùy theo từng triệu chứng mà thầy thuốc sẽ đưa ra các đơn và cách điều trị. Tuy nhiên, trong đông y các thầy thuốc thường sử dụng ba bài thuốc cơ bản sau:
- Thể thấp độc tập phu
Bài thuốc này được áp dụng khi bệnh nhi xuất hiện các triệu chứng như mụn nước ở miệng và chân tay với các kích thước to nhỏ khác nhau. Các nốt mụn này sẽ vỡ tạo thành vết sẹo kèm theo các triệu chứng sốt nhẹ, kèm ăn hay mạch phù sắc lưỡi đỏ nhạt…
Thấp độc tập phu được bốc với các loại thuốc như thạch cao 30g, sinh địa hoàng 10g, sừng trâu 20g, hoàng liên 8g, chi tử 10g, huyền sâm 12g, đan bì 10g, tiên trúc diệp (lá tre tươi) 5g, cát cánh 6g, cam thảo 5g. Các vị thuốc này sắc nước uống trong ngày.
- Thể thấp nhiệt uẩn kết
Thể thấp nhiệt uẩn kết được sử dụng chữa bệnh chân tay miệng khi có các triệu chứng như xuất hiện các nốt phỏng đỏ có kích thước khác nhau xuất hiện tại mặt, lưng, quanh ngón tay, gót chân, miệng loét, hơi thở hôi, kém ăn, chướng bụng, chất lưỡi đỏ…
Bài thuốc này có tác dụng thanh nhiệt, giải độc với các vị như sắc hương 20g, chi tử (dành dành) 6g, sinh thạch cao 15g, nhẫn đông đằng 12g, kinh giới 8g, sinh cam thảo 6g và được sắc thành nước uống trong ngày.
- Thể tâm tỳ tích nhiệt
Bài thuốc có tác dụng lợi niệu giải độc, thanh tả tâm tỳ khi có các dấu hiệu như mụn nước trong khoang miệng và vòm khẩu cái, miệng khô khát nước, lưỡi ít rêu, mạch tế sác… của bệnh tay chân miệng.
Các vị thuốc được bốc từ 3-5g như mộc thông, sinh địa, cam thảo, trúc diệp (lá tre), xa tiền tử, đăng tâm thảo, liên tử tâm… và sắc thành nước uống trong ngày.
Nam y
Bệnh chân tay miệng thường xuất hiện ở trẻ nhỏ nên chữa trị các vị thuốc nam giúp mang lại hiệu quả và tính an toàn cao.
- Chanh muối, ô mai chanh
Chanh có tác dụng diệt khuẩn, kháng viêm và được áp dụng nhiều trong các phương thuốc chữa bệnh. Chanh muối pha mật ong có tác dụng chữa Bệnh chân tay miệnghiệu quả giúp diệt virus, nhanh liền các tổn thương da.
Tuy nó mang lại hiệu quả cao nhưng tuyệt đối không sử dụng trong trường hợp mụn nước của trẻ bị vỡ ra gây loét miệng, sưng miệng… vì tính axit trong chanh cao nên sẽ là cho vết thương bị đau, khó chịu.
- Cây bạc hà
Đây là một bài thuốc nam chữa Bệnh chân tay miệnghiệu quả nhờ tác dụng chống viêm, diệt khuẩn, thanh nhiệt… đặc biệt hiệu quả trong việc điều trị ung nhọt, mụn lở. Bạn chỉ cần đun bạc hà với một lít nước trong vòng 15 phút, sau đó đổ ra cốc và uống 2 cốc mỗi ngày.
- Tỏi
Tỏi có công dụng điều trị vết loét trên miệng, mụn ở lòng bàn tay, chân nhanh khỏi đồng thời ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng do tính kháng khuẩn mạnh. Bạn chỉ cần thêm tỏi thành gia vị chính cho những món ăn của trẻ nhỏ để hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả.
- Rau diếp cá
Đây là một bài thuốc nam được chứng minh hiệu quả với đa số trường hợp mắc bệnh tay chân miệng. Để bài thuốc này đạt hiệu quả, bạn giã nát ra và cho vào nước sôi để tắm cho người bệnh mà không cần tắm lại bằng nước lã. Sau đó dùng nước cốt nghệ hay gel nha đam thoa vào vùng da bị thương tổn giúp nó nhanh lành.
Tây y
Theo như những nghiên cứu hiện nay, bệnh chân tay miệngchưa có thuốc điều trị đặc hiệu mà chỉ có tác dụng hỗ trợ. Mỗi một cấp độ, các bác sỹ sử dụng các loại thuốc khác nhau như:
- Độ 1: Chỉ loét miệng hoặc tổn thương da
Khi trẻ bị sốt cao có thể hạ sốt bằng Paracetamol liều lượng 10 mg/kg/lần uống sau mỗi 6 giờ và có thể điều trị ngoại trú, tái khám thường xuyên.
- Độ 2: Sốt, giật mình, ngủ gà…
Bệnh nhi cần điều trị nôi trú nếu sốt cao mà Paracetamol không phù hợp có thể dùng ibuprofen 10-15 mg/kg/lần lập lại sau mỗi 6-8 tiếng và các loại thuốc truyền tĩnh mạch.
- Độ 3: Mạch nhanh, huyết áp tăng, rối loại tri giác
Điều trị Bệnh chân tay miệngnội trú chống phù não, truyền thuốc nhằm tĩnh mạch và các loại điện giải để điều trị hạ đường huyết.
- Độ 4: Sốc, phù phổi cấp, ngưng thở, tím tái…
Trường hợp này bắt buộc phải điều trị nội trú thông khí vì sử dụng nội khí quản thở máy, chống sốc… Dinh dưỡng cho trẻ bị tay chân miệng cũng là điều cần thiết và đóng vai trò quan trọng.
Chia nhỏ các bữa ăn của nhỏ để trẻ cảm thấy hứng thú, cung cấp được nhiều loại thức ăn hơn, tăng khả năng miễn dịch.
Đảm bảo đủ 4 nhóm thực phẩm như tinh bột, đạm, dầu mỡ và rau quả cho mỗi bữa. Khi trẻ bị bệnh, các loại thức ăn cần phải mề, nhuyễn, lỏng hơn bình thường.
Các loại thức ăn phải có nhiệt độ vừa phải vì nếu cao sẽ làm xót vết loét trong miệng. Sữa chua, nước hoa quả hay cốc sữa mát sẽ khiến trẻ thích thú, các loại nước, hoa quả như cam, bưởi cung cấp vitamin, tăng cường hệ miễn dịch, đặc biệt là vitamin C.
Sau khi khỏi bệnh từ 4-5 ngày, bạn hãy thực hiện chế độ ăn bình thường cho trẻ.
5. Các phòng ngừa bệnh
Các phòng ngừa bệnh tay chân miệng, Cục y tế dự phòng, Bộ Y tế đã khuyến cáo người dân và cộng đồng một số biện pháp:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn và cho trẻ ăn, sau khi đi vệ sinh, thay tã hay làm vệ sinh cho trẻ.
- Thực hiện tốt ăn chín, uống sôi, dụng cụ nấu ăn đảm bảo sạch sẽ.
- Thường xuyên lau rửa các vật dụng, đồ chơi của trẻ.
- Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ bị bệnh.
- Sử dụng nhà vệ sinh hợp tiêu chuẩn.
- Khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ bị bệnh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để khám, tư vấn và điều trị.
Một số thông tin về bệnh chân tay miệng trên đây sẽ giúp các bậc phụ huynh hiểu hơn về căn bệnh này. Hy vọng các bạn đã có được những hiểu biết cơ bản về bệnh tay chân miệng để phòng chống bệnh tật cho bé.
Lưu ý: Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không nên áp dụng khi không có sự hướng dẫn và sử dụng từ bác sĩ.
